سوال
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصاصُ فِی الْقَتْلى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى بِالْأُنْثی (بقره / 178)
چرا دیه زن و مرد مساوی نیست و دیه زن نصف دیه مرد است؟
پاسخ :
دیه، در اسلام بر معیار ارزش معنوی انسان
مقتول نیست...
چنان که تفاوت دیه زن و مرد، نه بر منزلت مرد می افزاید و نه ازمقام زن می کاهد، همان‌طور که تساوی دیه عالم و جاهل نه از ارج و منزلت عالِم می کاهد و نه بر مقام جاهل می افزاید. زیرا برخی از تفاوت های مادی و مالی هیچ گونه ارتباطی به مقام های معنوی ندارد و هیچ تلازم عقلی و نقلی بین دیه و کمال معنوی (و علمی) وجود ندارد. تا هر اندازه دیه بیشتر شود قداست روح مقتول و تقرب وی نزد خدا افزون‌تر باشد.
[زن در آینه جلال و جمال، آیت اللَّه جوادى آملى، ص 354.]
تذکر مهم: احکام اسلامی به صورت اجزای یک سیستم و شبکه، به همدیگر مرتبط هستند و گاهی با توجه به همدیگر حکم جدید وضع می شود، لذا در موقع قضاوت و داوری و اشکال گرفتن به یک حکم باید به احکام دیگر هم بی توجه نبود.
به عنوان مثال: یکی از احکام و تکالیف این است که نفقه (= مخارج زن و فرزندان) برای مرد واجب است، یعنی از این حکم معلوم می شود که در اسلام مرد "رکن اقتصادی" خانواده است؛ لذا اگر گفته می شود که دیه مرد دو برابر دیه زن است "یکی" از حکمت هایش این است که بخشی ازخسارت اقتصادی که به خانواده وارد شده را جبران کند و هنگامی که نبودن این حکم را در نظر بگیریم می بینیم باعث ایجاد فقر اقتصادی و فرهنگی و عاطفی در خانواده و اجتماع می شود و بار مشکلات بر دوش مادر خانواده سنگینی کرده و مشکلات جدید به بار می آورد.
اگر کسی اشکال بگیرد که در برخی خانواده ها، زن نان‌آور خانواده است! در پاسخ می گوییم: که در مورد وضع احکام و قوانین، قانون به صورت کلی وضع می شود و ناظر به موارد جزئی و استثنایی نیست، و بر محور افراد دور نمی زند.
منابع جهت مطالعه بیشتر
1. زن در آیینه جلال و جمال، آیت اللَّه جوادی آملی.
2. تفسیر نمونه، ذیل آیات مربوطه.
