جزای محارب در قرآن

 

«إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ»(سوره مائده / آیه ۳۳)

جزای کسانی که با خدا و پیامبرش جنگ می‌کنند و در زمین به فساد می‌کوشند، فقط آن است که کشته شوند یا بر دار گردند یا دست‌ها و پاهای‌شان یکی از چپ و یکی از راست بریده شود یا از سرزمین خود تبعید شوند. اینها رسوایی‌شان در این جهان است و در آخرت نیز به عذابی بزرگ گرفتار آیند.

 

شأن نزول

مشرکانی که به مدینه رفته و مسلمان شدند، اما از آنجا که آب و هوای مدینه با آنها سازگار نبود، مریض شدند و به‌دستور پیامبر(ص) از شیر شتر استفاده کرده و بهبود یافتند، اما پس از بهبودی مرتد شده و بعد از کشتن عده‌ای از مسلمانان، شتران را دزدیده و از مدینه فرار کردند. به گفته علامه طباطبایی، امام علی(ع) به دستور پیامبر(ص) آنها را دستگیر کرد و نزد پیامبر برد و در این هنگام آیه محاربه نازل شد و پیامبر طبق این آیه آنها را مجازات کرد.  عده‌ای معتقدند که عرینیان فقط دزدی کرده بودند، و به همین دلیل پیامبر(ص) طبق آیه فقط دست و پای آنها را قطع کرد. 

 

نظر علامه طباطبائی در مورد آیه:

از نظر علامه طباطبائی این آیه مربوط به کسانی هست که امنیت عمومی جامعه را با ایجاد رعب و وحشت به مخاطره می اندازند و ایجاد اختلال در امنیت عمومی به حسب طبع و عادت، به جز با استفاده از سلاح در تهدید تحقق نمی یابد. و لذا در روایات فساد در زمین به آشکار نمودن شمشیر و امثال آن تفسیر شده است.

 به‌باور مفسران، کسی که در جامعه اسلامی ایجاد ناامنی و غارت‌گری کند، محارب محسوب می‌شود؛ چرا که محارب در واقع به خدا و رسول خدا اعلام جنگ کرده است. محارب به یکی از چهار صورتی که در آیه بیان شده مجازات می‌شود:

 

1. کشته شدن، جزای محاربی است که انسانی را هم کشته باشد.
2. به دار آویختن،) حکم کسی است که علاوه بر کشتن انسان، دزدی نیز کرده باشد
3. قطع دست و پا، جزای محاربی است که علاوه بر محاربه، فقط دزدی کرده باشد
4. تبعید یا زندان، برای کسی است که میان مردم ایجاد ترس و ناامنی می‌کند.

به‌عقیده مفسران مسلمان، مجازات‌های مذکور به‌تناسب شدت جرم محارب تعیین شده است.

 

توبه

اگر محارب *قبل از دستگیری* توبه کند، توبه‌اش پذیرفته شده و مجازات نمی‌شود

 

محاربه

 به‌عقیده فقها، ایجاد ناامنی در جامعه ممکن است با سلاح‌های مختلف از جمله شمشیر، کمان و سلاح‌های امروزی صورت گیرد. برای تحقق محاربه شروط مختلفی از جمله کشیدن سلاح، ایجاد ترس در مردم و فاسد بودن شخص محارب بیان شده است.

 

 

تخییر یا ترتیب

بنابر آیه محاربه، برای محارب چهار مجازات در نظر گرفته شده.  اما فقیهان در چگونگی مجازات محارب اختلاف کرده‌اند؛ و شیخ طوسی، محمد‌حسن نجفی، صاحب ریاض و سید ابوالقاسم خویی، معتقدند که مجازات محارب به‌شیوه ترتیبی و به‌تناسب جرمی است که انجام داده است.