جبر و اختیار
در برخی آیات به روشنی بیان شده است که گمراهی مردم توسط خداوند صورت میگیرد، مثلا: «ختم اللّه على قلوبهم، خدا بر قلب آنان مهر نهاد» «تذلّ من تشاء، خدا هرکه را بخواهد گمراه میکند»، و ... در اینصورت عذاب کافران ظلم خواهد بود.
پاسخ:
سارقى وارد منزل مى شود و براى سرقت به زیر زمین مى رود؛ صاحب خانه متوجه شده، در را روى او قفل مى کند. در اینجا صاحب خانه دزد را گرفتار و راه را بر او مى بندد؛ ولى این عمل، کیفر حرکت اختیاری خود سارق است.
چگونه مکن است خداوند 124000 پیامبر و کتب آسمانى را براى هدایت انسان بفرستد؛ آنگاه خودش او را گمراهش کند؟!
آرى، انسان ابتدا خودش راه لجاجت و خلافکارى را پیش مىگیرد و خداوند او را در آن راه حبس مى کند: «طبع اللّه علیها بکفرهم، خداوند بخاطر کفرشان بر قلب آنها مهر نهد نساء، 155»
کوتاه سخن آنکه :
هرکس راه فسق را پیش گیرد، خداوند او را در مسیر انحراف قرار مى دهد. «و ما یضلّ به الّا الفاسقین، هیچکس گمراه نمیشود بجز فاسقین- بقره، 26» و هر کس راه خدا را پیش گیرد، هدایت مى شود. «یهدى الیه من أناب، اهل توبه و انابه به سوی خاوند هدایت میشوند- رعد، 37» .
