شخصیت شناسی امیرالمومنین

شخص بزرگوار در قبال نیکی کردنش منتظر پاسخ نمی ماند...

مانند پیامبر اکرم و اهلبیت علیهم السلام

که مردم پاسخ محبتشان را با آتش زدن خانه و سیلی زدن به ناموسشان دادند!

توسل آدم (علیه‌السلام) به اهل‌بیت

سؤال:

در این آیه مقصود از کلماتی که توبه آدم (ع) به‌وسیله آن پذیرفته شد چیست؟

«فَتَلَقّى‏ آدَمُ مِنْ رَبِّه‏ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ انَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ؛ سپس (حضرت) آدم از پروردگارش کلماتى دریافت داشت؛ (و با آن‏ها توبه کرد) و خداوند توبه او را پذیرفت؛ چرا که خداوند توبه ‏پذیر و مهربان است.» [1]

پاسخ:

دراین‌باره سه نظریه وجود دارد:

اول: برخی معتقدند منظور از کلمات همان چیزى است که در آیه 23 سوره اعراف آمده است:

رَبَّنا ظَلَمْنا انْفُسَنا وَ انْ لَمْ تَغْفِرْلَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ‏؛ پروردگارا! ما به خویشتن ستم کردیم؛ و اگر ما را نبخشى و بر ما رحم نکنى، از زیانکاران خواهیم بود. [2]

 دوم: برخی می‌گویند منظور از کلمات، این دعا بوده است:

اللَّهُمَّ لا الهَ الّا انْتَ، سُبْحانَکَ وَ بِحَمْدِکَ رَبِّ انى ظَلَمْتُ نَفْسى فَاغْفِرْلى انَّکَ خَیْرُ الْغافِرینَ. اللَّهُمَّ لا الهَ الّا انْتَ. [3]

 سوم: علمای شیعه و روایات اهل‌بیت (ع) میگویند: منظور از کلمات: حضرت محمّد، على، فاطمه، حسن و حسین علیهم‌السلام است؛ یعنى آدم علیه‌السلام به خمسه طیبه توسّل جست و آن‏ها را شفیع درگاه خداوند قرارداد و خداوند به برکت آن بزرگواران توبه‌اش را پذیرفت.

 چگونه این اختلافات را برطرف سازیم؟

جمع بین هر سه احتمال به این شکل ممکن است که حضرت آدم به اهل‌بیت (ع) متوسّل شد، ولى صیغه و الفاظ توبه‌اش به همان شکلى که در دو احتمال دیگر آمده، بوده است.

 

عدّه‌ای از دانشمندان اهل سنّت نیز احتمال سوم را (که مورد اتّفاق علماء شیعه است) پذیرفته‌اند و روایاتى در این زمینه نقل کرده‌اند که به هشت نفر از آنان اشاره می‌شود:

«بیهقى در کتاب دلائل النّبوّة، ابن عساکر در مسند، سیوطى در تفسیر الدّرّ المنثور، سیوطى در جمع الجوامع  ، کاشفى در معارج النّبوّة  ، قندوزى در ینابیع المودّة  ، ابن المغازلى در مناقب، نطنزى در خصایص العلویّة.»

به عنوان مثال:

 ابن مغازلى از ابن عبّاس چنین نقل می‌کند:

از پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) سؤال شد: که منظور از کلماتى که آدم آن‏ها را از سوى خداوند دریافت کرد (و به آن‏ها توسّل جست و توبه کرد) چه بوده است؟ حضرت رسول (صلی‌الله علیه و آله) فرمودند: آدم از خداوند خواست که به حقّ محمّد، على، فاطمه، حسن و حسین توبه او را بپذیرد و خداوند توبه‌اش را پذیرفت. [4]

 پی‌نوشت:
[1]. سوره بقره، آیه 37
[2]. تفسیر مجمع‌البیان، 1: 89
[3]. تفسیر تبیان، 1: 169
[4]. آیات ولایت در قرآن /248 

ظلم به اسیران جنگی، توسط انبیاء الهی؟!

خداوند ظالم نیست و ظالمان را عذاب خواهد کرد، در کتاب مسیحیان، قصه یکی از جنگ‌های موسی (علیه‌السلام) چنین آمده است: «... سپاه‌ اسرائیل‌ تمام‌ زنان‌ و بچه‌ها را به‌ اسیری‌ گرفته‌، سپس‌ همه‌ شهرها، روستاها... را آتش‌ زدند... ولی‌ موسی‌ بر فرماندهان‌ سپاه‌ خشمگین‌ شد و پرسید: چرا زن‌ها را زنده‌ گذارده‌اید؟...‌ تمامی‌ پسران‌ و زنان‌ شوهردار را بکشید...» [سفر اعداد 31: 1- 41]

اکنون این عقاید و خرافات را با آیات قرآن مقایسه می‌کنیم که فرمود: «یَا أَیهَُّا النَّبىِ‏ُّ قُل لِّمَن فىِ أَیْدِیکُم مِّنَ الْأَسْرَى إِن یَعْلَمِ اللَّهُ فىِ قُلُوبِکُمْ خَیرًْا یُؤْتِکُمْ خَیرًْا مِّمَّا أُخِذَ مِنکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ.[انفال/70]؛ اى پیامبر! به اسیرانى که در دست شما هستند بگو: اگر خداوند، خیرى در دل‌های شما بداند، بهتر ازآنچه از شما گرفته‌شده به شما مى‌دهد؛ و شمارا مى ‏بخشد.»

آمرزش گناهان اسیران جنگ در صورت پذیرش اسلام و آزادسازی اسیران در برابر پرداخت فدیه، ازجمله دستورات قرآن کریم درباره اسیران است؛ و قرآن کریم مهربانی نسبت به اسیران را از صفات نیکوکاران می‌شمارد:

«إِنَّ الْأَبْرَارَ... یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلىَ‏ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَ یَتِیمًا وَ أَسِیرًا [انسان/ 5-8]؛ به‌یقین نیکوکاران... غذاى خود را بااینکه به آن علاقه و نیاز دارند، به مسکین و یتیم و اسیر مى‌دهند.»

منبع: http://www.adyannet.com/fa/news/23361

بداخلاقی همسر

تنبیه زنان در قرآن

یکی از شبهاتی که دشمنان دین علیه قرآن وارد می‌کنند این است که قرآن به مردان اجازه داده تا زنانشان را کتک بزنند:

وَ اللاَّتی‏ تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَ‏ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبیلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیًّا کَبیراً [سوره نساء/ 34]؛ و (امّا) آن دسته از زنان را که از سرکشى و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندرز دهید! (و اگر مؤثر واقع نشد)، در بستر از آنها دورى نمایید! و (اگر هیچ راهى جز شدت عمل، براى وادار کردن آنها به انجام وظایفشان نبود)، آنها را تنبیه کنید! و اگر از شما پیروى کردند، راهى براى تعدّى بر آنها نجویید! (بدانید) خداوند، بلندمرتبه و بزرگ است. (و قدرت او، بالاترین قدرتهاست.)

پاسخ:

اولاً این دستور درباره همه زنان نیست بلکه تنها در مورد زنان ناشزه است، زنانی که وظایف خود را انجام ندهند، اسرار شوهر را حفظ نکنند، حقوق همسر را ادا نکنند و در مقابل همسر، تمکین نکرده باشند؛ و این ویژگی‌ها شامل زنان صالحه نخواهد شد.

ثانیاً: تنبیه بدنی این زنان هم در آخرین مرحله است: ابتدا باید او را نصیحت کند، سپس در بسترش از او کناره بگیرد (حتی نباید بسترش را از زنش جدا کند بلکه در همان بستر از او کناره بگیرد) اگر هیچ‌کدام جوابگو نبود در مرحله بعد نوبت به تنبیه بدنی می‌رسد.

ثالثاً: این تنبیه باید طبق موازین اسلام باشد، یعنی طوری باشد که اثر سرخی یا کبودی، روی بدن زن باقی نماند،

رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: کتک زدن شما نباید به نحوى باشد که اثر آن در جسم زن نمودى داشته باشد، یا کتک نشانه خودنمایى و اظهار قدرت مرد باشد که زهره‌چشمی بگیرد. [تفسیر نور، ‏2: 62]

و امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: نشوز زن آن است که در فراش (هم‏بستر شدن) از شوهر تبعیت نکند و مقصود از «اضْرِبُوهُنَّ»، زدن با چوب مسواک و شبیه آن است، زدنى که از روى رفق و دوستى باشد. [من‏لایحضره‏الفقیه، 3: 521]

رابعاً: این مجازات فقط درباره زنان نیست بلکه اگر شوهر هم حقوق زن را رعایت نکند باید مجازات شود و این مجازات هم توسط حاکم شرع صورت می‌گیرد. [تفسیر نمونه، ج‏3، ص: 371]

بی‌میلی به همسران شایسته

اتفاق تلخی که سال‌هاست گریبان گیر خانواده‌های جوان شده این است که با جلوه‌گری‌ها و بی‌حیایی‌های عده‌ای از زنان در میان جامعه، برخی مردان دچار بلای «مقایسه گری» می‌شوند و همسر خود را با زنان بی‌حجاب خیابانی مقایسه می‌کند و همین مقایسه‌های منفی باعث دل‌زدگی از همسر می‌شود، اسلام علاوه بر اینکه به مردان دستور داده نگاه خود را حفظ کنند [سوره نور / 30] بعدازاین دل‌زدگی به مردان فرموده است که:

«فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسى‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ یَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْراً کَثِیراً [نساء/ 19]؛ و اگر از آن‌ها، به جهتى کراهت داشتید، فوراً تصمیم به جدایى نگیرید، چه‌بسا چیزى خوشایند شما نباشد و خداوند خیر فراوانى در آن قرار مى‏دهد.»

تفسیر نمونه ذیل این آیه توضیح می‌دهد: «بسیار مى‏شود که همسران درباره یکدیگر گرفتار سوءظن‌های بی‌دلیل و حب و بغض‏هاى بی‌جهت مى‏گردند و قضاوت‌های آن‌ها در این حال غالباً نادرست است تا آنجا که خوبى‏ها در نظرشان بدى و بدى‏ها در نظرشان خوبى جلوه مى‏کند، ولى با گذشت زمان و مدارا کردن، تدریجاً حقایق آشکار مى‏شود. ضمناً باید توجه داشت تعبیر به خیر کثیر که در آیه به همسرانى که مدارا مى‏کنند نوید داده‌شده مفهوم وسیعى دارد که یکى از مصادیق روشن آن فرزندان صالح و بالیاقت و ارزشمند است.» [تفسیر نمونه، ج‏3، ص: 321]

 

 

حدیث زیبا 10

حفاظت از حقوق شوهر

در آئین مقدس اسلام، زن و شوهر در قبال یکدیگر وظایفی دارند که با انجام صحیح آن وظایف، دوام زندگی تضمین می‌شود، قرآن کریم یکی از وظایف مهم زنان را حفظ حقوق شوهر معرفی می‌کند :

«فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ‏ ... [سوره نساء / 34]؛ و زنان صالح، زنانى هستند که متواضع‌اند، و در غیاب (همسر خود،) اسرار و حقوق او را، در مقابل حقوقى که خدا براى آنان قرار داده، حفظ مى‏کنند.»

 این آیه کریمه زنان را دو گروه می‌کند: «صالحات» یعنی زنانی که شایسته‌اند و حقوق شوهران خود را رعایت می‌کنند؛ «زنان ناشزه» یعنی زنانی که حق همسر خود را ادا نمی‌کنند و بنیان خانواده را سست می‌کنند.

استاد قرائتی می‌فرماید این حفظ حقوق دو معنا دارد: یکی اینکه زنان آن حقوقی را از شوهران خود حفظ کنند که خدا هم خواستار حفظ آن‌هاست، دوم اینکه همان‌گونه که خدا به مردان دستور داده حقوق زنان را حفظ کنند در قبال آن به زنان هم‌چنین دستوری داده است. (تفسیر نور، ج‏2، 62)   بر خی تصور می‌کنند که فرمان‌برداری زن از شوهر خود ممکن است نشانه ذلت او باشد! درحالی‌که قرآن به‌صراحت از واژه «صالحات» استفاده کرده که نشانه ارزش و مقام زنان نزد خداوند و شوهر اوست و حفظ این حقوق را از نشانه‌های زنان صالح و شایسته می‌داند، یعنی رازدارى، حفظ مال و آبرو، ناموس شوهر و اسرار شوهر، چه زمانی که شوهرش حضورداشته باشد چه زمانی که غایب باشد این وظیفه زن یکسان خواهد بود. البته مردان هم در عوض این از سوی خداوند وظایفی دارند که موظف به رعایت آن هستند، مانند حق‌شناسی، احترام، نفقه و ... (تفسیر نمونه، ج‏3،372  )  

 

 

زن و مرد هر دو مسئول‌اند

یکی از اسبابی که موجب تحکیم نظام خانواده می‌شود، حس مسئولیت‌پذیری مرد و زن خانواده است، دامنه این مسئولیت تنها منحصر به امور دنیایی نیست بلکه آن‌ها موظف‌اند حتی در امور معنوی و آخرتی هم این مسئولیت را حفظ کنند، خداوند می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَة [سوره تحریم / 6]؛ اى کسانى که ایمان آورده‏ اید خود و خانواده خویش را از آتشى که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست نگه‌دارید.»

اما شیوه حفظ خانواده را از زبان مبارک امام صادق (علیه‌السلام) بشنویم که فرمود: «آنان را به فرموده خدا فرمان بده و از گناهان نهى کن. اگر فرمانت را پذیرا شدند، جان آنان را از آتش رهانیده‏ اى و اگر فرمانت را زیر پا نهادند، وظیفه‏ات را ادا کرده‏ اى. [گزیده کافى، ج‏4، ص: 236]

حال باید دید آیا این مسئولیت تنها وظیفه مردان است یا زنان هم مشمول این دستور الهی می‌شوند؟

پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) فرمودند: أَلَا کُلُّکُمْ‏ رَاعٍ‏ وَ کُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ ...وَ الرَّجُلُ رَاعٍ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ وَ هُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ فَالْمَرْأَةُ رَاعِیَةٌ عَلَى أَهْلِ بَیْتِ بَعْلِهَا وَ وُلْدِهِ وَ هِیَ مَسْئُولَةٌ عَنْهُم‏،‏

همه شما نسبت به زیردست خود مسئول هستید. مرد، مسئول خانواده‏ اش، زن مسئول شوهر و فرزندش است.»[مجموعه ورام، ج 1، ص 6]